Veel zorgorganisaties zijn in een voortdurende staat van reorganisaties: ICT; schaalvergroting/schaalverkleining; bezuinigingen; zelfsturing; kwaliteitseisen; arbeidsmarktproblematiek; netwerkstructuren. In de zorg zijn er daarom voortdurend pogingen om organisatievormen aan te passen. En dit terwijl de impact van digitalisering en zorgtechnologie nog moet komen. Het is dus handig om met veranderingen om te kunnen gaan. Heraclitus (535 – 475 v Chr): ‘In het veranderen rust het uit’.
Reorganisaties als routine
Volgens Brunsson (1985) veranderen organisaties helemaal niet door de vorm aan te passen; ze veranderen door de omgeving (de cliënten willen het anders) of door technologie (je krijgt nieuwe werkprocessen). Reorganisaties zijn daarom niet zozeer breuklijnen in een organisatie als een routinematige activiteit.
Reorganisaties leiden voor professionals meestal tot gevoelens van vermoeidheid, overgaand in stagnatie. Stagnatie uit zich in: verlies van productiviteit en creativiteit, afname van flexibiliteit en initiatief, stilstand in de loopbaanontwikkeling, werkgerelateerde symptomen: depressie; burn-out; verouderde kennis (Van de Water, 2017). Je komt dit in veel zorgorganisaties tegen. Dat is uiteraard niet leuk werken.
Ontwikkelvermogen voorkomt stagnatie
Reorganisaties maken werk vaak vermoeiend. Ontwikkelingen, indien gedragen, maken werk juist leuker. Even wat theorie: in de systeemleer werkt het zo dat als een systeem (individu) zich wil aanpassen aan de nieuwe eisen die de omgeving stelt dan moet dat systeem (individu) (systemisch geduid) over dezelfde interne variëteit (flexibiliteit; ontwikkelingsvermogen) beschikken als de variëteit die voortkomt uit de omgeving.
Als je niet voldoende ontwikkelingsvermogen hebt dan zul je zien dat je gaat stagneren: die ontwikkelvermogens hebben te maken met je persoonlijkheid, professionaliteit en loopbaan. Je kunt het overigens ook omdraaien: juist nu biedt de omgeving een grote variatie om aan kennisontwikkeling te doen. Daarom is ondernemend gedrag ook zo belangrijk.
Zo zorg je voor leerrijke werkomgeving
Wat gaan we doen? De kunst is een werkomgeving te creëren waarin professionals het leuk vinden nieuwe ervaringen op te doen en daarvan te leren. Daarvoor heb je als professional twee eigenschappen nodig (Reijerse/Woldendorp, 2000):
- Zelfvertrouwen: krijg je door stellen van eigen doelen en doorzetten om resultaten te behalen
- Leervermogen: krijg je door open te staan voor de mening van anderen over je prestaties
Van de werkomgeving mag dan worden verwacht: bieden van uitdagingen, stellen van duidelijke doelen, betrekken van professionals bij de opstelling van die doelen, geven van aandacht, stimuleren en feedback geven. Als je reorganiseren vanuit dit perspectief inricht (het wordt leuker) dan stimuleer je het verandervermogen van individuen en organisaties.
Goede zorgprofessionals en management zijn verantwoordelijk om hoogwaardige zorg te leveren, binnen de beschikbare middelen. Juist van het management van de complexe ouderenzorg mag verwacht worden dat vanuit de eigen managementverantwoordelijkheid de kwaliteit van de zorg wordt verhoogd. De kern is het niet zozeer problematiseren van de eigen situatie maar het ondersteunen van professionals bij het vinden van creatieve oplossingen. Professionals staan voor de uitdaging hun management en bestuur hierop te toetsen. Je krijgt dan omgekeerde machtsverhoudingen. De relatie tussen cliënten en zorgprofessionals bepaalt de identiteit van de organisatie. De rest is randvoorwaardelijk.
2 tips om stagnatie op de werkvloer te voorkomen:
- Een leuke werkomgeving ontstaat door horizontale verbindingen: veel regelruimte voor zorgprofessionals en een hoge mate van verantwoording afgeven door management.
- Het leervermogen van zorgprofessionals wordt versterkt door ze aan te spreken op ondernemend gedrag.
Literatuur
Brunsson, N. (1985). The irrational organization. Irrationality as a basis for organzational action and change. Chichester, John Wiley & Sons, 1985
Reijerse, C. en H. Woldendorp (2000). Prestaties en competenties managen. Organisatieverandering en gedragsverandering. Assen: Van Gorcum
Water, R. van de en M. Weggeman (2017). Stagnatie van professionals. Voorkomen en aanpakken. Schiedam: ScriptumWoldendorp, H. en A. Jeninga. (2019). Organisaties ontwarren. Systemisch kijken, denken en doen binnen de gezondheidszorg. Amsterdam: SWP
