INTERVIEW // Wat vinden jullie van de Nederlandse zorgsector? Om daar achter te komen gaan we het gesprek aan met professionals op verschillende posities en uit verschillende sectoren in de zorg. Maikel Eikenboom is Procesbegeleider zorgtechnologie en innovatie bij Carante Groep. In dit interview vertelt hij over werken in de zorg, de uitdagingen in de zorgsector en zijn visie op de toekomst van zorg.
Carante Groep is een samenwerkingsverband van dertien zelfstandige organisaties die verspreid over Nederland regionaal actief zijn. Samen leveren deze organisaties zorg, begeleiding en ondersteuning aan ruim 20.000 cliënten. Bijvoorbeeld in de psychatrie, ouderenzorg, welzijn en jeugdhulpverlening, maar ook aan mensen met een lichamelijke of verstandelijke beperking.
‘Als mensen niet af en toe domheden zouden begaan, zou er helemaal niets verstandigs gebeuren.’ – Ludwig Wittgenstein
‘Ik begon ooit met een opleiding tot laborant, maar kwam al snel tot de conclusie dat ik daar niet gelukkig van werd en liet me omscholen voor de gehandicaptenzorg. Wat je in de zorg voor mensen kan betekenen, is het mooiste wat er is. Na veel ervaring in de gehandicaptenzorg zelf te hebben opgedaan, werk ik nu als Procesbegeleider zorgtechnologie en innovatie voor een samenwerkingsverband van dertien zorgorganisaties in VG* en VVT*. De ambitie die wij hebben, is om de resultaten van innovatieprojecten in de verschillende zorgorganisaties, beschikbaar te maken voor het gehele samenwerkingsverband. Op die manier hebben we allemaal profijt van wat er wordt ontwikkeld en daar profiteren de cliënten van het gehele samenwerkingsverband van.’
Innovaties geven de zorgmedewerker de gelegenheid om meer en beter menselijk contact te maken
‘We staan voor een periode van grote verandering in de maatschappij. De ontwikkeling van techniek en de toepassingen daarvan veranderen zo snel dat we ons nauwelijks kunnen voorstellen wat dit betekent. De zelfrijdende auto, big data, sensortechnologie en kunstmatige intelligentie. Daarmee wordt echt menselijk contact nóg belangrijker.’
‘Ik zie het zo dat innovaties de zorgmedewerker de gelegenheid geven om meer en beter menselijk contact te maken. Door bijvoorbeeld een innovatie als slim incontinentiemateriaal, waarbij met behulp van sensoren minder onnodig verschoont hoeft te worden, kan je met een cliënt in gesprek gaan, of een wandeling maken. Techniek heeft ook de potentie om processen transparant te maken. Door deze transparantie zouden veel van administratieve lasten kunnen worden teruggebracht. Rapportages hoeven niet meer speciaal gemaakt te worden, in plaats daarvan is de voortgang van processen continu zichtbaar.’
Regie kan je alleen geven of krijgen wanneer er sprake is van essentiële ongelijkheid
‘Wat we veel horen in gesprekken over de toekomst van zorg is ‘regie bij de patiënt’, maar het spreken over cliënt en regie is überhaupt niet meer van deze tijd. Het woord cliënt is afgeleid uit het oude Rome waar het een afhankelijke positie van een beschermheer benadrukt. In de participatiemaatschappij doen we allemaal vanaf een ander standpunt mee aan de maatschappij. Regie kan je alleen geven of krijgen wanneer er sprake is van essentiële ongelijkheid. Ik zou een individuele benadering als zorgconsument veel passender vinden. Ik weet dat dit een stelling is waar flink over gedebatteerd kan worden. En dat is volgens mij ook nodig.’
‘Door gebruik te maken van technologische hulpmiddelen kunnen cliënten veel zelfstandiger participeren in de maatschappij. Honderden jaren geleden was een bril het summum van techniek, het maakt nu voor mij de wereld toegankelijk. Dingen als stembesturing en augmented reality zullen op dezelfde manier drempels weghalen voor mensen om deel te nemen aan de maatschappij. De grootste uitdaging nu die ik in de care-sector zie is de noodzaak voor acceptatie en adaptatie van de zorgmedewerkers voor digitale hulpmiddelen. Onbekend maakt onbemind. Wanneer er op een locatie eenmaal ervaring is met zorgrobots, zijn medewerkers en cliënten daar eigenlijk altijd enthousiast over. Degene die negatief zijn doen dat meestal van een afstand.’
Zorgmedewerkers van de toekomst begeleiden hun cliënten ook in het digitale domein
‘De tablets en de apps die nu beschikbaar zijn, bieden al geweldige kansen. Een app zoals ‘Eline spreekt’ is daar een mooi voorbeeld van. Het helpt cliënten die dat moeilijk vinden zich beter uit te drukken en keuzes te maken. Waar mijn mond echt van openviel is de ‘Seeing AI’ app van Microsoft die gratis in de Applestore beschikbaar is. Deze gebruikt de nieuwste techniek zoals AI om via foto’s situaties uit te leggen. Hou er een briefje geld voor en de app leest op hoeveel geld het is. En de app kan nog veel meer. Wat zou ik die graag toegankelijk hebben in het Nederlands. Dat zal gelukkig ook een kwestie van tijd zijn. Tip: Je doet jezelf echt tekort wanneer je deze app niet even bekijkt!’
‘Meer zorgmedewerkers mogen geholpen worden bij hoe ze deze mogelijkheden voor hun cliënten kunnen gebruiken. De zorgmedewerkers van de toekomst begeleiden hun cliënten ook in het digitale domein. Ze kunnen daar een gids en coachfunctie vervullen en de groei en participatie stimuleren. Een mooie kennisbron daarvoor vindt ik dit artikel.’
‘De zorgorganisatie van de toekomst zal in ieder geval totaal anders zijn dan nu. Ik hoop dat cliënten zich tot zorgconsumenten ontwikkelen, waarbij ze zelf kiezen hoe, door wie en waarmee ze geholpen worden. De zorg zal zich daarmee veel meer in de maatschappij bevinden. De behoefte zal daardoor veranderen, net zoals bij autobezit. Ik hoef geen auto te bezitten, ik heb een vervoersbehoefte. Zo hoef ik ook niet naar een ziekenhuis, ik wil beter worden. Vergelijk het met de manier waarop we muziek luisteren. Het gaat niet meer om welke muziek of cd’s je bezit, je hebt toegang tot alle muziek in de wereld met diensten als Spotify. Hoe dit er concreet uit gaat zien, gaan we zelf vormgeven. Als we er maar voor zorgen dat het altijd ten goede komt aan de cliënt en dat het werk er leuker en makkelijker van wordt.’
Advies aan de minister en de Secretaris-Generaal van VWS
‘Sowieso wil ik een compliment maken aan de minister en de secretaris generaal. Eric Gerritsen heb ik zich met tomeloze energie hard zien maken voor innovatie, waarbij hij het geheel aanjaagt en zeer actief deelneemt. Minister de Jonge is ook zeer zichtbaar en laat zien innovatie te ondersteunen.’
‘Het zou mooi zijn wanneer vanuit de traditionele ICT wendbaarder en klantgerichter kan worden gedacht. We hebben de rare situatie dat de klant (patiënt of cliënt) niet zelf de rekening betaalt. Daardoor lijkt de organisatie nog weleens de klant te zijn. Dit lijkt me een onderwerp wat ook vanuit het ministerie prima zou kunnen worden gefaciliteerd als veranderproces.’
‘Wat ik goed vind is de benadering dat er vanuit investeringsfondsen wordt gewerkt. Deze fondsen – combinaties van de overheid en zakelijke investeerders – garanderen dat wat er wordt ondersteund ook levensvatbaar is. Anders dan bij subsidies, waar het gevaar bestaat dat er projecten ontstaan die niet op zichzelf kunnen staan of waar geen behoefte aan is vanuit de markt. Kunst is wel dat innovaties bereikbaar blijven in die investeringsfondsen. Er moeten wel risico’s genomen kunnen worden. Anders is kans op echte innovatie ook klein.’
Deze video inspireert Maikel
‘Het is misschien niet het meest toegankelijke stukje video toch wil ik het graag delen. Het is oude opname uit 1997. Daarin reageert Steve Jobs (apple) op een kritische vraag van een techneut uit het publiek. Ik vindt het onthullend hoe scherp hij vertelt waar het om gaat bij het ontwerpen en innoveren. Niet om de techniek. Het gaat om de ervaringen van gebruikers en klanten.’
* verstandelijk-gehandicaptenzorg
** verpleeg-, verzorgingshuizen of de Thuiszorg
