KOPLOPERS IN DE ZORG // Vanuit een heldere en onderscheidende visie behandelt en begeleidt Vincent van Gogh mensen met psychische, psychiatrische en verslavingsproblemen. Vanuit het motto ‘herstel is haalbaar’ en met een organisatie die volledig is afgestemd op de processen die cliënten doorlopen is de organisatie klaar voor de uitdagingen die de GGZ te wachten staan. Vincent van Gogh draagt ook actief bij aan zorginnovaties middels de ontwikkeling van een integrale ketenbenadering gebaseerd op de zogenaamde patient’s journey.
De geschiedenis van de psychiatrische zorg in Limburg in het algemeen en van Vincent van Gogh in het bijzonder is nauw verbonden met de stad Venray en de invloedrijke geestelijken in het begin van de twintigste eeuw. In 1905 begonnen de Broeders van Liefde uit Gent in België met de bouw van een gesticht voor mannen: de instelling Sint Servatius. De Zusters van Liefde bouwden een eigen gesticht voor vrouwen in 1908: de instelling Sint Anna. Mannen en vrouwen bleven strikt gescheiden tot 1976. In dat jaar fuseerden de twee organisaties om samen verder te gaan onder de naam Psychiatrisch Centrum Venray. Pas in 1992 verdwenen de religieuzen uit het bestuur en ging de organisatie verder onder de naam Vincent van Gogh.
Herstel is haalbaar
Tegenwoordig levert Vincent van Gogh vanuit een heldere en onderscheidende visie specialistische geestelijke gezondheidszorg voor jongeren en volwassenen in Noord- en Midden-Limburg en delen van Brabant. De organisatie biedt behandelingen aan voor onder andere stemmingsstoornissen (depressie, bipolaire stoornis), angst- en dwangstoornissen, persoonlijkheidsproblematiek, Korsakov, ADHD, autisme, verslaving, posttraumatisch stresssyndroom (PTSS), psychosen en schizofrenie. Bestuursvoorzitter Jolande Tijhuis: ‘Vanuit ons motto ‘herstel is haalbaar’ behandelen en begeleiden wij mensen met psychische, psychiatrische en verslavingsproblemen.’ De organisatie werkt daarbij altijd nauw samen met naasten van de cliënt en met ervaringsdeskundigen, met als doel herstel en maximale deelname aan de samenleving.
In de ogen van Vincent Van Gogh moet herstel niet alleen haalbaar zijn maar ook betaalbaar en aantoonbaar. Tijhuis:’Wij gaan ervan uit dat de kans op herstel het grootst is als je direct de juiste zorg krijgt en als je thuis blijft wonen.’ Het brede palet aan zorg en ondersteuning – outreachend, poliklinisch, klinisch en topreferent – wordt vanuit meerdere locaties en bij mensen thuis aangeboden. De medewerkers werken zo veel mogelijk aan de hand van zorgprogramma’s.
In onze strategie kiezen we voor een aantal uitgangspunten namelijk innoveren, optimaliseren en saneren, dat laatste in de betekenis van ‘weer beter maken –Jolande Tijhuis, bestuursvoorzitter
Zorgen doe je samen
Het uitgangspunt in de missie dat herstel haalbaar is en dat je zorgen samen doet, zowel intern als extern, komt tot uiting in het multidisciplinair werken en de vele netwerken rondom Vincent van Gogh. Samenwerken heeft ook betrekking op de cliënt en zijn of haar eigen netwerk dat actief bij het behandelproces wordt betrokken. Binnen de organisatie heerst een klimaat waarin nieuwsgierigheid wordt gestimuleerd en gewaardeerd. Jolande Tijhuis: ‘We kijken altijd samen hoe dingen beter, nieuwer, anders kunnen.’ Samen betekent ook shared decision making waardoor de cliënt en de medewerkers samen invulling geven aan de gewenste zorg en dienstverlening. Daarnaast is een belangrijke ambitie van Vincent van Gogh om ook de maatschappij vanuit een open mind naar mensen met psychische problematiek te laten kijken, de psychiatrie te normaliseren en de stigmatisering te verminderen.
Visie op herstel
Herstel heeft binnen de geestelijke gezondheidszorg een andere betekenis dan het begrip genezing. Herstel gaat over (leren) leven met een aandoening, beperking of kwetsbaarheid waarbij de mogelijkheden en kracht van de mens centraal staan. Dit is een individueel en persoonlijk proces. Herstelgerichte zorg biedt een hoopvol perspectief voor cliënten die vaak chronisch belast zijn. Het benadrukt het belang van deelnemen aan maatschappelijke verbanden, of het nodig zijn en van betekenis zijn voor anderen. De aldus ontstane betekenisvolle relaties zijn de basis van herstel.
Vincent van Gogh is van mening dat familie of belangrijke naasten een onmisbare schakel vormen in het herstel van haar cliënten. Dit betekent dat ze, met instemming van de cliënt, zoveel mogelijk actief bij de cliënt wordt betrokken en dat er een beroep op hun steun wordt gedaan. Vincent van Gogh helpt hen deze rol te vervullen door middel van een cursus- of trainingsaanbod. Naast dat herstel haalbaar is, is het in de ogen van Vincent van Gogh op deze manier ook beter betaalbaar en aantoonbaar.
Voor de medewerkers houdt herstelgerichte zorg een cultuuromslag in: van overnemen naar ondersteunen en cliënten het roer in handen durven geven. Herstelgerichte zorg werkt ook door in de wijze van leidinggeven in de organisatie: net zoals de cliënt het roer in handen krijgen, krijgen medewerkers meer zeggenschap en regie. Hiermee ontstaat congruentie in zorg- en managementvisie.
Cliëntprocessen centraal
Bij Vincent van Gogh is het proces dat de cliënt doorloopt leidend. Daarbij onderscheidt de organisatie drie separate processen. De cliëntrouting, het behandelinhoudelijke proces en het operationele proces zijn ieder herkenbaar vertaald in de management teams van de Resultaat Verantwoordelijke Eenheden (RVE’s) van de organisatie. Het Health Office maakt (productie)afspraken met bijvoorbeeld zorgverzekeraars en gemeenten en vanuit hier vindt de afstemming plaats tussen het aanbod van Vincent van Gogh en de vragen en behoeften van (toekomstige) cliënten. De productmanager stuurt ook de ontwikkeling van nieuwe zorgproducten aan en speelt een belangrijke rol bij de ontwikkeling van zorgketens, netwerken en proposities in de markt. De Medisch manager richt zich op de behandelinhoud (daarmee wordt bedoeld de effectiviteit en de kwaliteit van de patiëntenzorg), op de optimale inzet van de behandelaren en op de verdere ontwikkeling van zorgprogramma’s. De Manager Operations zorgt ervoor dat Vincent van Gogh patiëntenzorg van topkwaliteit kan leveren: klantvriendelijk, toegankelijk en gastvrij. Hij bewaakt ook de balans tussen kwaliteit en kosten in de bedrijfsvoering. Er is ook nog een Financial Office dat bijhoudt of gespendeerde euro’s daadwerkelijk bijdragen aan gezondheidswinst voor de cliënten, nu en in de toekomst.
Deze leertuin heeft als doel om zorginnovaties te leveren met de patient’s journey en samenwerking in de keten als uitgangspunt. – Jolande Tijhuis
Leertuin Samenspel Vincent van Gogh wordt erkend in haar voorlopersrol op het gebied van innovatie en ketensamenwerking en is gevraagd samen met de coöperatie VGZ een leertuin voor de GGZ te ontwikkelen die de basis legt voor een transitie in de sector met drie doelstellingen:
- Een andere vormgeving van de GGZ op grond van inhoudelijke en bedrijfsmatige pijlers, dat wil zeggen het reframen van psychisch lijden, werken in het lokale netwerk, en de inzet van m- en ehealth mogelijk maken in vernieuwende organisatievormen;
- lagere kosten: door het ontwikkelen van een werkwijze die het mogelijk maakt dezelfde zorgvraag op te vangen tegen substantieel lagere kosten;
- opschaalbare initiatieven. Deze doelstelling gaat erover dat de initiatieven die worden ontwikkeld ook op grotere schaal geïmplementeerd kunnen worden.
Deze leertuin heeft als doel om zorginnovaties te leveren met de zogenaamde patient’s journey als uitgangspunt: het zorgproces vanuit het perspectief van de patiënt. Deze ketenbenadering volgt de patiëntbeleving dwars door de verschillende verticale silo’s van zorg-, welzijns- en andere maatschappelijke organisaties heen. Deze keten loopt bovendien door allerlei financieringssystemen. Bestuursvoorzitter Tijhuis is trots op de rol van haar organisatie om samen met andere instellingen zorginnovaties te ontwikkelen en zo te werken aan een daadwerkelijke transitie in de GGZ. ‘Deze nieuwe benadering zet alles in een nieuw perspectief. Het kan bestaande structuren en organisaties volgend of zelfs overbodig maken indien andere ketenpartners beter op de behoefte kunnen inspelen.’
Aanbod van Vincent van Gogh
Het aanbod van Vincent van Gogh is onderverdeeld in basis-GGZ en specialistische GGZ. De eerstgenoemde activiteit heeft Vincent van Gogh ondergebracht bij Centiv, een dochteronderneming van Vincent van Gogh, de specialistische GGZ valt in vier clusters uiteen:
- Intensieve zorg voor patiënten met een (acute) zorgvraag: de zorg wordt in principe thuis en zo nodig in een veilige omgeving bij Vincent van Gogh aangebonden. Een korte opname in een van de klinieken kan daar waar nodig tijdelijk onderdeel zijn van een (ambulante) behandeling.
- Geprotocolleerde zorg voor patiënten met psychiatrische klachten, op basis van zorgprogramma’s (momenteel 9).
- Herstelgerichte zorg voor patiënten met chronische aandoeningen in de vorm van woonvoorzieningen, klinieken voor ouderen en speciale doelgroepen.
- Hoogspecialistische zorg voor patiënten met specifieke of zeldzame aandoeningen, zoals het Centrum voor Angst en Dwang, Top Klinische zorg voor mensen met Korsakov of alcoholgerelateerde cognitieve stoornissen, en de Top Klinische zorg met betrekking tot neuropsychiatrie.
De nieuwe zienswijze entameert disruptieve innovaties die het zorglandschap aanzienlijk kunnen veranderen: niet langer zijn de verticale zorgsilo’s leidend, maar het proces dat de cliënt doorloopt. Jolande Tijhuis: ‘In iedere fase van de patient’s journey kunnen er shared savings worden gerealiseerd.’ Door de integrale ketenbenadering gaan mensen en instellingen zich gezamenlijk verantwoordelijk voelen de kosten omlaag te brengen en de opbrengsten gezamenlijk te delen. Op deze wijze wordt zinnige met zuinige zorg gecombineerd, het oorspronkelijk doel van het project.
Opschaalbaarheid centraal
De innovaties waar Vincent van Gogh aan bijdraagt, worden geschikt gemaakt voor toepassing buiten de eigen organisatie. Zodra aangetoond kan worden dat deze innovaties daadwerkelijk leiden tot kwaliteitsverbetering en een aanzienlijke daling in volume in zorg en dus besparingen binnen de Zorgverzekeringswet, wil de coöperatie VGZ deze als leidraad in de rest van het land gaan toepassen. Jolande Tijhuis: ‘Naar alle waarschijnlijkheid zal het denken in termen van de patient’s journey diep ingrijpen in andere financieringssystemen als de Wlz: de patiënt trekt zich op zijn tocht nu eenmaal niet veel aan van allerlei financieringsstromen en schotten.’
Automatisering en digitalisering zijn belangrijke pijlers onder deze ketens, ze zullen de nieuwe onderliggende structuur vormen. En patiënten zullen steeds meer de ruimte moeten krijgen om zélf regie te gaan voeren en zelf aan te geven welke zorg en ondersteuning ze op een bepaald ogenblik nodig hebben. Dit vereist een andere wijze van denken van betrokkenen – professional en cliënt – die beiden decennialang zijn geconditioneerd in een denkwijze waarbij de regie juist uit handen wordt gegeven. Verschuiving van de regie naar de cliënt betekent dat deze ook zijn eigen EPD in handen krijgt en daar zelf de regie over heeft. Vanuit dat kader ontwikkelt Vincent van Gogh, samen met ketenpartijen een cliëntenplatform waar de cliënt eigen regie voert over zijn dossier en zelf zorg kan op- en afschalen indien nodig.
Een groep die zich goed leent voor een dergelijke nieuwe benadering zijn mensen met een ernstige psychische aandoening (EPA cliënten). Deze groep cliënten is relatief klein, maar wel verantwoordelijk voor een aanzienlijk deel van de consumptie binnen het GGZ-budget. Bij deze groep blijkt dat sommige vormen van zorg prima door minder specialistische – en dus minder dure – begeleiders kunnen worden geleverd maar dat verschillen in financieringssysteem, organisatiestructuur en professionele opvattingen een dergelijke inzet ontmoedigen. Vincent van Gogh heeft hier de afgelopen periode naar gekeken en een aantal zorginnovaties op dit terrein omschreven die naar verwachting zullen leiden tot veranderingen in de wijze van ondersteuning van EPA-cliënten.
Fit for the future
Voor Vincent van Gogh is dit een spannende tocht waarbij de organisatie zich heeft gecommitteerd aan meer volume tegen geringere kosten. De rol van Vincent van Gogh zal naar verwachting van de bestuursvoorzitter gaan veranderen; ze zal meer consultatief van aard worden en er zullen ander type diensten worden aangeboden waarbij out-of-the-box zal worden gedacht. Het bieden van veiligheid aan zowel cliënt als maatschappij – vaak gezien als de kerntaak van de GGZ – zal maatschappelijk breder worden neergelegd bij meer en andere organisaties, de cliënt en zijn netwerk. Op deze wijze draagt Vincent van Gogh actief bij aan een zorg die fit for the future is.
