KOPLOPERS IN DE ZORG // Er is veel kennis en ervaring te vinden onder bestuurders in de zorg. Om deze kennis te verzamelen en delen interviewt Jaap Jan Brouwer van Koplopers in de Zorg bestuurders in de zorg voor de serie Koplopers Top 50. Zo ontstaat een sectorbreed beeld van de belangrijkste thema’s en de wijze waarop bestuurders daarop inspelen.
Bestuurder: Katja Hoorn
Organisatie: Koninklijke Kentalis
In dit interview laten we Katja Hoorn van Koninklijke Kentalis aan het woord. Koninklijke Kentalis ondersteunt mensen die slechthorend, doof of doofblind zijn, een taalontwikkelingsstoornis (TOS) of communicatief meervoudige beperking hebben. Koninklijke Kentalis vindt het belangrijk dat zij kunnen communiceren met anderen, worden begrepen en kunnen meedoen in de samenleving. Daarom biedt Koninklijke Kentalis onderzoek, diagnostiek, zorg, onderwijs, onderwijsondersteuning en werkbegeleiding. Koninklijke Kentalis is er natuurlijk ook voor ouders, familieleden en andere betrokkenen.
Wat zijn op het ogenblik de belangrijkste onderwerpen die in de sector spelen?
Er gebeurt geweldig veel in onze sector dus ik maak wat keuzes om deze vraag te beantwoorden. Als voor ons relevant werkgebied zien wij de zintuiglijk gehandicaptensector en de onderwijssector, meer specifiek het cluster-2 onderwijs. Kentalis richt zich op het verbinden van deze werelden, en het verbinden van deze werelden aan het onderwijs en de zorg bij de ketenpartners.
In de zintuiglijk gehandicaptensector zijn veel ontwikkelingen gaande gericht op het bundelen van de expertise van organisaties als NSDSK, Auris, Kentalis en anderen. Eigenlijk is deze bundeling van kennis wel logisch, we zijn immers een kleine sector. Naast bundeling van expertise willen we ook investeren in het onderbouwen van de resultaten van ons onderwijs en onze zorg. We willen zo het evidence based werken verder ontwikkelen. Ook zijn we bezig om de belangenbehartiging die nu verspreid is over drie kleine brancheorganisaties (één voor cluster twee onderwijs, een voor ZG zorg en een voor de audiologische centra) , onder te brengen in een federatie – Partners in Verstaan – om te komen tot meer integrale belangenbehartiging en een krachtiger positie voor de zorg en het onderwijs aan deze doelgroep.
Daarnaast verkennen GGMD en Kentalis op dit ogenblik de mogelijkheden van een bestuurlijke fusie. GGMD is een organisatie voor overwegend maatschappelijk werk en gespecialiseerde GGZ-hulpverlening voor doven. Met de stelselherziening is de zorg die zij leveren in zes stelsels terechtgekomen, hetgeen in verhouding tot het primair proces te veel vraagt van de ondersteuning. Met de fusie wordt beoogd om deze heel specifieke kennis en expertise te borgen voor de doelgroep. Mooie bijvangst is dat we nog beter in staat zijn tot bundeling van kennis van de zorg voor met name doven van het vroege levensjaar tot latere leeftijd, gericht op de psychische en psychiatrische problematiek waar deze groep geregeld mee wordt geconfronteerd.
Inclusie is ook een belangrijk thema. Het betreft dan inclusie van kinderen die behoren tot het zogenaamde Cluster 2-onderwijs, onderwijs voor leerlingen die doof of slechthorend zijn of een taalontwikkelingsstoornis hebben. Lang niet alle leerlingen met een visuele, auditieve of communicatieve beperking zijn op speciaal onderwijs aangewezen. Velen van hen kunnen met behulp van speciale materialen en extra ondersteuning deelnemen aan het reguliere onderwijs. Kentalis biedt daartoe lichte en medium ondersteuning aan kinderen van deze groep op de reguliere school aan. Hierbij komt één keer per week een begeleider langs voor de leerling en de leraar. Werkt dit niet dan kwam in het verleden de leerling bij Kentalis op school, vaak gebracht en gehaald met een taxi. Tegenwoordig willen we dit voorkomen door een soort mini-Kentalis binnen een reguliere schoolsetting te creëren, bijvoorbeeld in de vorm van aan aparte vleugel waar docenten van Kentalis lesgeven. De kinderen staan hierbij midden in het grotere sociale gebeuren van de school, maar worden ondersteund met de specifieke expertise van Kentalis.
Welke aansprekende innovaties hebben de afgelopen periode bij Kentalis gespeeld?
Naast bovenstaande ontwikkelingen op het terrein van inclusie, is een van onze recente innovaties de TOS-fabriek, gericht op inclusie van de mensen in het arbeidsproces. In de TOS-fabriek gaan leren en werken samen. Het gaat om cliënten die hun opleiding hebben afgerond en willen gaan werken, maar afstand tot de arbeidsmarkt hebben. De TOS-fabriek zet ze in hun kracht. Ze worden twee jaar begeleid, waarbij ze in het eerste jaar sociaal weerbaar worden gemaakt en hun eigen identiteit versterken. In het tweede jaar leren ze een vak, bijvoorbeeld monteur, facilitair medewerker et cetera. In Studio-TOS kunnen ze ook leren interviewen, films maken en monteren.
De TOS-fabriek is onderdeel van de Krachtcentrale van Kentalis, die in de toekomst begeleiding naar werk aan alle doelgroep van Kentalis zal gaan aanbieden. Hierbij moeten we rekening houden met het feit dat de maatschappij steeds complexer wordt en er steeds minder tijd is om informatie te verwerken, waardoor de doelgroep van Kentalis steeds makkelijker buiten boord valt.
Verder hebben we ons uitgangspunt ‘Nooit meer over hen zonder hen’ verder geoperationaliseerd door de mensen met hun ervaringsdeskundigheid zoveel mogelijk te betrekken in alles wat we doen. Ook willen we een goede werkgever zijn voor de doelgroep. Cliënten worden op deze wijze geïntegreerd in de organisatie, waarbij de Krachtcentrale een centrale rol speelt. We realiseren ons dat dit wellicht niet de kwaliteit en snelheid heeft van een bijvoorbeeld een externe leverancier, maar wel onderdeel is van onze visie en onderdeel van ons organisatieontwikkelingstraject.
Dit laatste is gericht op het ontwikkelen van een interne en externe netwerkstructuur. Hierbij verlaten we steeds meer de klassieke hiërarchische structuren en gaan werken in netwerken, zowel binnen de organisatie als daarbuiten met anderen. Dit vereist een geheel andere visie op organiseren en wijze van denken over de organisatie. We vergelijken deze denkwijze wel eens met bamboe dat onder de grond zich als een netwerkstructuur ontwikkelt. Dat maakt dat je de bamboe wel kunt uitrukken, maar deze nooit verdwijnt en altijd weer zal opkomen. We benadrukken hierbij de kracht van het collectief, in tegenstelling tot nadruk op het individu in de klassieke hiërarchische organisatie.
De plaats van de bestuurder verandert ook. Zo wordt de strategie niet langer door de bestuurder bepaald, maar door functionarissen uit de strategiegroep waardoor de verantwoordelijkheden breder in de organisatie komen te liggen. Hierdoor verandert Kentalis als organisatie ook steeds meer: het ontwikkelt zich van klassieke organisatie naar een onderdeel van een breed netwerk rondom de cliënt. Dit kan alleen maar succesvol zijn als deze wijze van organiseren en werken intrinsiek wordt gedragen door eenieder binnen (en buiten) de organisatie. Overigens, net als bij bamboe moet je wel heldere kaders stellen – tot waar en niet verder – anders woekert het voort op plekken waar het niet de bedoeling is. Om deze reden hebben we veel aandacht besteedt aan de kaderbrief voor dit jaar met daarbij horende heldere doelstellingen en beslisruimtes. Het is een uitdagend traject waarvan we de komende jaren nog veel zullen kunnen leren.
Welke leerpunten hebben deze innovaties opgeleverd?
Als het ons lukt om de jongeren duurzaam aan het werk te krijgen, heeft iedereen er baat bij. Toch blijkt financiering voortdurend een probleem. We willen daar zelf in investeren vanuit onze maatschappelijke verantwoordelijkheid maar als je tegelijkertijd moet bezuinigen kun je in een moeilijke positie raken. Als zaken dan spannend worden, is het niet altijd makkelijk om vol te blijven houden. Als oplossing zien we het opbouwen van een landelijk netwerk zodat je de schaalgrootte toeneemt en je positie wordt verstevigd. Overigens worden we in toenemende mate benaderd door andere – ook profit – organisaties rondom dit thema.
Het ontwikkelingstraject is natuurlijk een uitdaging met allerlei leerpunten, en past bij Kentalis en de tijdsgeest vanuit de missie de zorg rondom de cliënt te organiseren. Hierbij komen wij uit een traditionele organisatiestructuur, dus dat maakt de uitdaging des te groter. Aan de andere kant hebben we geen last van een remmende voorsprong. Hierbij speelt semantiek een belangrijke rol, waarbij we het met elkaar eens moeten zijn welke betekenis bepaalde woorden hebben. En dat is vooral voor ons van belang, we zijn een ‘talige’ organisatie.
Welke kennis zou Kentalis graag willen delen?
Onze inhoudelijke kennis willen we natuurlijk met iedereen delen, evenals de kennis over het werken in netwerkachtige constructies, dat is toch de nieuwe werkelijkheid.
Wat vind je de belangrijkste uitdagingen voor de komende periode?
Uitdagingen liggen op het terrein van het enerzijds bundelen van expertise met andere organisaties, terwijl je anderzijds concurrenten van elkaar bent. Daar zit een zekere spanning op. Het heeft allemaal te maken met het leerproces van klassiek organisatie-denken naar andere vormen van organiseren. Daarnaast zal het verder inhoud en vorm geven van de inclusie van onze cliënten ook nog een hele uitdaging zijn. Met de al eerder genoemde ontwikkelingen levert dit een brede agenda op met als laatste uitdaging wellicht daar hoofd- en bijzaken in te blijven onderscheiden.
Met welke resultaten is Kentalis tevreden?
De basis van Kentalis is breed en goed, we hebben al veel gedaan en zetten elke dag stappen. Wat wij belangrijk vinden is dat iedereen bereid is zaken ter discussie te stellen zodat het vloeibaar wordt, om dat vervolgens weer te laten stollen vanuit de behoefte de juiste organisatie op het juiste moment te zijn. Als we dat allen weten te behouden, zijn we tevreden en kunnen we de toekomst positief tegemoetzien.
Koninklijke Kentalis is deelnemer aan de Denktank Kwetsbare Groepen die bouwt aan een kennisnetwerk rondom kwetsbare groepen en scenario’s voor de toekomst opstelt, zie bijvoorbeeld de publicatie ‘Zorg voor kwetsbare groepen in de toekomst’. Ben je geïnteresseerd om mee te bouwen, neem dan contact op met het secretariaat: [email protected]
